علوم غیر‌زیستی دریا
شیوا محمدی شمس آبادی؛ حکیمه امانی پور؛ صدیقه بطالب‌لویی؛ سیدحسین روشان
چکیده
در این مطالعه به‌منظور بررسی رژیم هیدرولوژیکی و تعیین نیاز جریان زیست‌محیطی رودخانه‌ی بشار در ایستگاه هیدرومتری پاتاوه از روش‌های هیدرولوژیکی (تنانت، تسمن و انتقال منحنی تداوم جریان) و روش‌های هیدرولیکی (محیط خیس شده) استفاده گردید. بدین‌منظور از داده‌های جریان رودخانه در دوره آماری 1399-1376 بهره گرفته شد. در ابتدا همگنی و نرمال‌بودن ...
بیشتر
در این مطالعه به‌منظور بررسی رژیم هیدرولوژیکی و تعیین نیاز جریان زیست‌محیطی رودخانه‌ی بشار در ایستگاه هیدرومتری پاتاوه از روش‌های هیدرولوژیکی (تنانت، تسمن و انتقال منحنی تداوم جریان) و روش‌های هیدرولیکی (محیط خیس شده) استفاده گردید. بدین‌منظور از داده‌های جریان رودخانه در دوره آماری 1399-1376 بهره گرفته شد. در ابتدا همگنی و نرمال‌بودن داده‌ها با آزمون‌های ران تست و کلوموگروف-اسمیرنوف بررسی شد. سپس خصوصیات هیدرولوژیکی جریان در نرم‌افزار IHA محاسبه گردید. درنهایت با روش‌های مذکور جریان زیست‌محیطی برای ایستگاه موردنظر محاشبه شد. نتایج این تحقیق نشان داد که دبی جریان حداقل یک تا 90 روزه کاهش داشته است و دوره‌ی تداوم برای جریان حداقل سالانه افزایش داشته که می‌تواند با ادامه این روند در آینده تهدیدی برای حیات گیاهان و جانوران اکوسیستم رودخانه بشار باشد. نتایج حاصل از روش تنانت نشان می‌دهد که جریان زیست‌محیطی برای نیمه پرآبی و دوره کم آبی به‌ترتیب 3/99 و 11/97 مترمکعب بر ثانیه است. همچنین تعیین جریان زیست‌محیطی به روش تسمن بیانگر این‌است که در فصل کم آبی و همین‌طور نیمه‌ی اول دوره‌ی پرآبی نیاز زیست‌محیطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید جهت جلوگیری از تخریب اکوسیستم رودخانه این میزان جریان حفظ شود. در روش انتقال منحنی تداوم جریان نیاز جریان زیست‌محیطی در کلاس A (طبیعی)، 69/60 درصد، در کلاس B (اندکی تغییریافته) 50/10 درصد، در کلاس C (نسبتاً تغییر یافته) 37/80درصد، در کلاس D (تا حد زیادی تغییر یافته) 29/70 درصد، در کلاس E (به شدت تغییر یافته) 24/20درصد و در کلاس F (به طرز بحرانی تغییر یافته) 20/10به‌دست آمد. براساس این روش، جریان در کلاس C در حدود 72/54مترمکعب بر ثانیه به‌عنوان جزیان زیست‌محیطی انتخاب گردید. سری جریان زیست‌محیطی در کلاس C بیانگر کاهش دبی جریان با گذشت زمان است. براساس روش هیدرولیکی محیط خیس شده میزان نیاز جریان زیست‌محیطی حدود 20/6 درصد MAR به‌دست آمد.
علوم غیر‌زیستی دریا
محمدعلی روشنی؛ مهدی مومی پور؛ حکیمه امانی پور
چکیده
زمین‌لغزش‌ها نوعی حرکت دامنه‌ای هستند که موجب خسارات جانی، مالی و زیست‌محیطی قابل توجهی شده‌اند. با توجه به اثرات مخرب این پدیده بر سیستم‌های اجتماعی- اقتصادی و طبیعی، شناخت نواحی مستعد حرکت توده‌ای و زمینلغزش در سطح کشور برای استفاده در برنامه ریزی آمایش سرزمین بسیار ضروری است. منطقه سادات حسینی به دلیل شرایط لیتولوژیکی، اقلیمی ...
بیشتر
زمین‌لغزش‌ها نوعی حرکت دامنه‌ای هستند که موجب خسارات جانی، مالی و زیست‌محیطی قابل توجهی شده‌اند. با توجه به اثرات مخرب این پدیده بر سیستم‌های اجتماعی- اقتصادی و طبیعی، شناخت نواحی مستعد حرکت توده‌ای و زمینلغزش در سطح کشور برای استفاده در برنامه ریزی آمایش سرزمین بسیار ضروری است. منطقه سادات حسینی به دلیل شرایط لیتولوژیکی، اقلیمی و کاربری اراضی، ناهمواری و دامنه‌های پر شیب نسبت به زمینلغزش حساسیت دارد. لذا مطالعات بیشتر در منطقه ضروری به نظر میرسد. سه مدل برای پهنه بندی حساسیت زمینلغزش در منطقه مورد مطالعه شامل روش‌های آنبالاگان، حائری- سمیعی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده است. در این پژوهش از معیارهای لیتولوژی، شیب، نوع کاربری اراضی و پوشش گیاهی، جهت شیب، طول روخانه و راه، زمین‌لرزه و طبقات ارتفاع برای شناسایی حساسیت زمینلغزش استفاده شده است. نقشههای فاکتور موثر در محیط GIS آماده شده و با استفاده از تجزیه و تحلیلهای آماری، نقشه پهنهبندی حساسیت زمینلغزش در منطقه مورد مطالعه بدست آمد. نتایج حاصل از خروجی مدل‌ها نشان داد که در پهنهبندی حساسیت زمینلغزش با استفاده از مدل آنبالاگان به ترتیب 01/0، 33/26، 48/20، 25/35، 90/17 درصد از مساحت منطقه در طبقات حساسیت خیلی‌کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد قرار گرفتند. انطباق نقشههای پهنهبندی حساسیت زمینلغزش در منطقه مورد مطالعه بر اساس سه مدل و همچنین بررسی وضعیت موجود زمین‌لغزش‌ها نشان می‌دهد که بیشتر لغزش‌ها منطقه سازندهای آبرفتی و سازند آغاجاری و در دامنه‌های رو به جنوب منطقه دیده می‌شود. همچنین نتایج حاصل از مدل آنبالاگان در منطقه انطباق بیشتری با واقعیت موجود دارد.
علوم غیر‌زیستی دریا
هیوا علمی زاده؛ هادی مهدی پور
چکیده
هدف این پژوهش بازشناسی خودکار الگو‌های فرمیک شبکه آبراهه‌ها در بخشی از رودخانه لاهیجان با استفاده از تصاویر پنکروماتیک با توان تفکیک مکانی بالا (HR-PRS) و الگوریتم‌های خوشه‌بندی فازی است و کارایی این روش‌ها را در ناحیه‌بندی تصاویر ماهواره‌ای GeoEye-1 محدوده مورد مطالعه به منظور تشخیص و آشکارسازی عوارض ژئومورفیکی و شبکه آبراهه‌ها ...
بیشتر
هدف این پژوهش بازشناسی خودکار الگو‌های فرمیک شبکه آبراهه‌ها در بخشی از رودخانه لاهیجان با استفاده از تصاویر پنکروماتیک با توان تفکیک مکانی بالا (HR-PRS) و الگوریتم‌های خوشه‌بندی فازی است و کارایی این روش‌ها را در ناحیه‌بندی تصاویر ماهواره‌ای GeoEye-1 محدوده مورد مطالعه به منظور تشخیص و آشکارسازی عوارض ژئومورفیکی و شبکه آبراهه‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد. در این راستا ناحیه‌بندی فازی تصاویر پانکروماتیک HR-PRS محدوده مورد مطالعه، پس از پیش‌پردازش‌های رادیومتریک و هندسی با استفاده از الگوریتم‌های FWS ، MSA ، IDF و CFM ، در نرم‌افزار MATLAB صورت گرفت. در نهایت الگوریتم‌های خوشه‌بندی فازی مورد بررسی که دارای پارامترهای فازی هستند، بر روی تصاویرHR-PRS ورودی اعمال شده و نتایج آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد الگوریتم خوشه‌بندی Classical Fusion Method and FCM (CFM) در زمینه ناحیه‌بندی فازی و آشکارسازی شاخص‌های مورد بررسی بهترین عملکرد را دارا می‌باشد. همچنین این الگوریتم می‌تواند اشکالات ناحیه‌بندی ناشی از همپوشانی ویژگی‌های طیفی بین طبقات نتایج خوشه‌بندی را کاهش و بهبود دهد و پدیده‌های مکانی و خوشه‌های با انواع اندازه، شکل و چگالی را به خوبی شناسایی نماید؛ در نتیجه مرزهای تصویر به خوبی آشکار می‌شوند. دلیل این امر استفاده از اعداد فازی و نیز روش‌های خوشه‌بندی کارا در این روش می‌باشد. این نتایج همچنین نشان می‌دهد تکنولوژی سنجش از دور با ارائه‌ی تصاویر چندزمانه، می‌تواند مبنای بسیار مناسبی برای پایش و آشکارسازی تغییرات محیطی، تشخیص عوارض و استخراج دقیق اطلاعات از تصاویر باشد و استفاده از الگوریتم‌های خوشه‌بندی و ویژگی‌های فازی، روش مناسب و بهینه جهت ادغام اطلاعات تصاویر ماهواره‌ای HR-PRS از یک منطقه جغرافیایی با هدف ناحیه‌بندی می‌باشد.
علوم غیر‌زیستی دریا
سیاوش شایان؛ زهرا داداش زاده؛ مجتبی یمانی؛ راضیه لک
چکیده
اهمیت طرح مسئله مقیاس در مطالعات ژئومورفیک این است که متغیرهای گسترده‌ای در تجزیه و تحلیل سطوح با مقیاس-های مختلف، که بر اساس اهداف و توانایی‌ها طرح‌ریزی می‌شود، تعریف می‌شود. از آنجایی که در بحث سلول رسوبی، با فرآیندهایی روبرو هستیم که در طیف وسیعی از مقیاس‌ها عمل می‌کنند، اهمیت تعیین مقیاس مناسب جهت مطالعه این فرآیندها و ...
بیشتر
اهمیت طرح مسئله مقیاس در مطالعات ژئومورفیک این است که متغیرهای گسترده‌ای در تجزیه و تحلیل سطوح با مقیاس-های مختلف، که بر اساس اهداف و توانایی‌ها طرح‌ریزی می‌شود، تعریف می‌شود. از آنجایی که در بحث سلول رسوبی، با فرآیندهایی روبرو هستیم که در طیف وسیعی از مقیاس‌ها عمل می‌کنند، اهمیت تعیین مقیاس مناسب جهت مطالعه این فرآیندها و فرم‌های ناشی از آنها ضروری می‌نماید. در این پژوهش سواحل استان هرمزگان به دلیل تنوع لندفرم و فرآیندهای ساحلی در بخش‌های غربی و شرقی تنگه هرمز مورد مطالعه قرار گرفته است. این سواحل براساس واحدهای ژئومورفولوژیکی، الگوی موج و جریان خط ساحلی به 6 سلول و 17 زیرسلول رسوبی تقسیم شده‌اند. جهت نیل به این هدف از نقشه توپوگرافی 1:25000، نقشه زمین‌شناسی 1:100000، تصاویر ماهواره‌ای LandSat 5، داده‌های هیدرودینامیک، داده‌های آماری باد، هیدرولوژی و لایروبی بنادر بزرگ و داده‌های رسوب‌شناسی استفاده شده است. داده‌ها در محیط10.2 ArcGIS تحلیل شده و محیط ساحل براساس ویژگی‌های مشترک فرم و فرآیندی طبقه‌بندی شد. برمبنای هدف مطالعه که تعیین مقیاس مناسب جهت مطالعه سلول‌های رسوبی است، نتایج بدست آمده مؤید این است که در تعیین استراتژی‌های مدیریتی باید به هر یک از این مقیاس‌ها توجه شود. براساس مطالعات صورت گرفته مقیاس هایی که در محیط ساحل جهت مطالعه استفاده می‌شوند شامل مقیاس سیستم (مقیاس بزرگ)، زیر سیستم (متوسط) و مقیاس لندفرم (کوچک) هستند. مقیاس‌های فضایی و زمانی که در قالب سلول مطرح می‌شوند، در دسته مقیاس‌های متوسط قرار دارند. مقیاس متوسط بیشترین کاربرد را در مدیریت ساحلی دارد.
مهندسی دریا
مریم یعقوب زاده؛ افشین دانه کار؛ بهمن جباریان امیری؛ سهراب اشرفی
چکیده
برای ارزیابی حساسیت فیزیکی منطقه ساحلی هرمزگان شش معیار و 29 شاخص مورد استفاده قرار گرفت. بررسی معیارها و تعیین ضریب اهمیت شاخص های به کار رفته در آنها نشان داد شاخص انحصاری بودن و بکر بودن به ترتیب بیشترین اهمیت و وابستگی صنعتی کمترین اهمیت را در تعیین ساختارهای فیزیکی حساس ایفا می کنند. همچنین به منظور تعیین اهمیت و اولویت بندی ساختارهای ...
بیشتر
برای ارزیابی حساسیت فیزیکی منطقه ساحلی هرمزگان شش معیار و 29 شاخص مورد استفاده قرار گرفت. بررسی معیارها و تعیین ضریب اهمیت شاخص های به کار رفته در آنها نشان داد شاخص انحصاری بودن و بکر بودن به ترتیب بیشترین اهمیت و وابستگی صنعتی کمترین اهمیت را در تعیین ساختارهای فیزیکی حساس ایفا می کنند. همچنین به منظور تعیین اهمیت و اولویت بندی ساختارهای فیزیکی محدوده مورد مطالعه براساس معیارهای یاد شده 9 ساختار فیزیکی (چهار ساختار در ناحیه ساحلی و پنج ساختار در ناحیه کرانه) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد، کرانه های گلی در معرض آبگرفتگی در ناحیه کرانه و ناحیه ساحلی کم ارتفاع و کم شیب در ناحیه ساحلی به ترتیب دارای بیشترین حساسیت بود. پس از بررسی ساختارهای فیزیکی براساس معیارهای یاد شده و تهیه نقشه حاصل از همپوشانی ساختارهای مورد بررسی، پهنه بندی حساسیت نوار ساحلی استان هرمزگان در پنج طبقه حساسیت خیلی کم، حساسیت کم، حساسیت متوسط، حساسیت زیاد و حساسیت خیلی زیاد تهیه شد. بیشترین وسعت طبقه های حساسیت فیزیکی، مربوط به طبقه دارای حساسیت کم بود که این مناطق بیشتر در ناحیه ساحلی قرار گرفته است. کمترین گستردگی نیز مربوط به طبقه دارای حساسیت متوسط بود. مناطق دارای حساسیت خیلی زیاد در بخش هایی از شهرستان میناب و در نزدیکی تیاب و بندزرک همچنین در مناطقی از شهرستان بندرعباس، بندر جاسک و سیریک قرار گرفته است. اولویت بندی شاخص ها و حساسیت ساختارهای فیزیکی با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی و تلفیق نقشه ها در سامانه اطلاعات جغرافیایی انجام شد.
علوم غیر‌زیستی دریا
سیاوش شایان؛ محمد اکبریان؛ مجتبی یمانی؛ محمد شریفی‌کیا؛ مهران مقصودی
چکیده
ناپایداری و تحرک تپه‌های ماسهای از مهمترین دغدغه‌های برنامه‌ریزی و مدیریت در جلگه‌های ساحلی مناطق خشک است. توده‌های ماسهای بر اثر عوامل مختلفی در مناطق ساحلی ایجاد می‌شوند و بررسی چگونگی تشکیل و تکوین آنها در برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت محیطی منطقه ساحلی دارای اهمیت فراوان است. هدف اصلی این پژوهش شناسائی مهمترین عوامل تأثیرگزار ...
بیشتر
ناپایداری و تحرک تپه‌های ماسهای از مهمترین دغدغه‌های برنامه‌ریزی و مدیریت در جلگه‌های ساحلی مناطق خشک است. توده‌های ماسهای بر اثر عوامل مختلفی در مناطق ساحلی ایجاد می‌شوند و بررسی چگونگی تشکیل و تکوین آنها در برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت محیطی منطقه ساحلی دارای اهمیت فراوان است. هدف اصلی این پژوهش شناسائی مهمترین عوامل تأثیرگزار بر پراکندگی توده‌های ماسهای در بخش غربی جلگه مکران است. توزیع فضائی لندفرم‌های ژئومورفولوژی، سرعت و جهت باد و اطلاعات امواج، داده‌های این تحقیق هستند. نقشههای توپوگرافی، نقشههای زمین‌شناسی، تصاویر ماهواره‌ای، GPS و نرم‌افزارهای رایانه‌ای از جمله WRPLOT View Freehand, و Arc GIS، ابزار تحقیق بودند. پس از تهیه نقشه ژئومورفولوژی، با استفاده از معادله مولیتور و نرم‌افزار WRPLOT View، گل‌بادها و گل‌موج‌های ساحلی منطقه ترسیم شد. جهت حرکت و گسترش یافتگی توده‌های ماسهای بر سطح جلگه نیز به کمک عکس‌های هوائی، تصاویر کارتوست پی فایو و ای‌تی‌ام مثبت مورد بررسی قرار گرفت. تغییرات ماهانه دبی آب و هیدرودینامیک رودخانه‌های اصلی منطقه با استفاده از گردآوری نتایج سایر مطالعات و آمار ایستگاه‌های هیدرومتری بررسی شد. بر اساس یافته‌های تحقیق موقعیت و پراکندگی توده‌های ماسهای ساحلی تابع باد نیست و بیشتر متأثر از ویژگی‌های ژئومورفولوژیک پیش‌کرانه جزر و مدی و هیدرودینامیک ساحلی است. پراکندگی توده‌های ماسهای سطح جلگه ساحلی نیز بیش از اینکه تابع باد باشد، متأثر از جهت کشیدگی جلگه نسبت به باد غالب منطقه و وسعتی از بستر سیلابی و بسترهای قدیمی رودخانه‌ای است که در معرض باد غالب قرار دارد.
علوم زیستی دریا
مجید حیدری؛ علیرضا زراسوندی؛ هوشنگ پورکاسب؛ ایمان قنواتی
چکیده
به منظور پایش زمین شیمی پهنه کارون-اروند و بررسی پیامدهای زیستی ناهنجاری‌های احتمالی به ویژه در خلیج فارس، فراوانی شاخص‌های فیزیکوشیمیایی، عناصر اصلی و برخی آنیون‌های فرعی 33 نمونه گردآوری شده از 6 مقطع حوضه کاون-اروند با بهره‌گیری از روش‌های تیتراسیون و فتومتر شعله‌ای تعیین گردید. بر اساس داده‌های حاصل کمترین و بیشترین فراوانی ...
بیشتر
به منظور پایش زمین شیمی پهنه کارون-اروند و بررسی پیامدهای زیستی ناهنجاری‌های احتمالی به ویژه در خلیج فارس، فراوانی شاخص‌های فیزیکوشیمیایی، عناصر اصلی و برخی آنیون‌های فرعی 33 نمونه گردآوری شده از 6 مقطع حوضه کاون-اروند با بهره‌گیری از روش‌های تیتراسیون و فتومتر شعله‌ای تعیین گردید. بر اساس داده‌های حاصل کمترین و بیشترین فراوانی T.D.S و سختی کل به ترتیب در مقاطع ایذه-باغملک ( 66/355 و 239 ppm) و آبادان (5/2867 و 825 ppm) مشاهده می‌گردد. PH رودخانه نیز در تمامی طول مسیر، تغییر شاخصی نشان نمی‌دهد. میانگین سالانه فراوانی عناصر مختلف نیز عبارتند از: Cl=507.92 > Na=324.72 > S=323.3 > Ca=122.86 > K=3.75. بررسی شاخص‌های محیطی تأیید می-کند که شرایط اقلیمی و زمین‌شناسی به ویژه در نواحی مرکزی و جنوبی، سهم به سزایی در افزایش حجم ذرات معلق، سختی کل و فراوانی Na، Ca و S دارد. فعالیت های انسان‌زاد به خصوص پساب کارخانه صابون‌سازی خرمشهر را می توان مؤثرترین عامل افزایش غلظت Cl در مقاطع خرمشهر و آبادان برشمرد. ضریب بالای همبستگی (>9/0) عناصر قلیایی با سختی کل، نشان از رژیم کربناته آب پهنه کارون-اروند در بسیاری از مقاطع دارد که این امر نیز از بستر آهکی-تبخیری آن ناشی می شود. با وجود افینیته‌ی قوی فلزات قلیایی نظیر سدیم و پتاسیم به فسفات، ضریب همبستگی میان سدیم و پتاسیم با P2O5 به ترتیب 51/0- و 47/0- می‌باشد. ضریب بسیار بالای همبستگی (99/0) بین دو عنصر Na و Cl، احتمال منشأ یکسان برای این عناصر را افزایش می‌دهد. ت